دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران*

سرنگونی شاه ایران، پیروزی و روند انقلاب ایران بین سالهای 1977 و 1979 شگفتی ناظران خارجی را به همراه داشت، از دوستان آمریکایی شاه گرفته تا روزنامه‏نگاران و صاحب‏نظران سیاسی و اندیشمندان علوم اجتماعی از جمله افرادی نظیر خود من که به عنوان «متخصصین» انقلابات شناخته می‏شوند، همه ما با شگفتی و شاید ناباوری نظاره‏گر این وقایع بوده‏ایم. همچنین بعضی از ما تشویق شدیم تا به بررسی واقعیت‏های اجتماعی سیاسی ایران که در پس این وقایع نهفته‏اند، بپردازیم. برای من این بررسی غیرقابل اجتناب بود، زیرا انقلاب ایران از بعضی جنبه‏ها برایم پدیده‏ای خلاف قاعده و غیرعادی می‏نمود. بی‌گمان این انقلاب نوعی «انقلاب اجتماعی» است اما پدیدار شدن این انقلاب به ویژه در وقایعی که به سرنگونی شاه انجامید باعث به چالش کشیده شدن پیش‏بینی‏هایی شد که من در بررسی مقایسه‏ای ـ تاریخی انقلاب‌های فرانسه، روسیه و چین مطرح کرده بودم.